Omschrijving
Een keurmerk is een hulpmiddel op de verpakking van voedingsmiddelen voor het maken van een duurzame of gezonde keuze. Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor het milieu of dierenwelzijn. Je ziet zo bijvoorbeeld of de vis duurzaam is gevangen, of een kip een ‘beter leven’ heeft gehad en of er sprake is van eerlijke handel (fair trade). Het kan ook aangeven dat het product is toegestaan in een bepaald voedingspatroon. Keurmerken voor eten en drinken staan meestal in de vorm van een herkenbaar logo op de verpakking. De afgelopen jaren zijn er steeds meer keurmerken bijgekomen. Fabrikanten plaatsen ook steeds vaker een eigen duurzaamheidslogo op hun producten. Daardoor is het niet altijd meer duidelijk wat de meest duurzame keuze is. Keurmerken zijn naast een handig hulpmiddel een goede manier om fabrikanten te stimuleren gezondere en duurzamere producten te ontwikkelen. 

Topkeurmerken
Inmiddels zijn er bijna 90 duurzaamheidskeurmerken, merkjes en logo’s voor voeding in omloop. Om de keuze wat makkelijker te maken heeft Milieu Centraal met medewerking van het Voedingscentrum en andere experts de keurmerken opnieuw beoordeeld. Bij de beoordeling is vooral gekeken naar de duurzaamheidswinst (hoe hoog zijn de duurzaamheidseisen), transparantie en betrouwbaarheid. Transparantie betekent dat informatie over het keurmerk makkelijk te vinden is en een goed beeld geeft waar het keurmerk over gaat en wat de eisen zijn. Er is ook onderscheid gemaakt tussen onafhankelijke keurmerken en de eigen logo’s van fabrikanten. 

Uit de beoordeling zijn 11 topkeurmerken naar voren gekomen. Dit zijn keurmerken die het hoogst scoren op de gebieden controle, transparantie en milieu, dierenwelzijn of mens en werk:

• ASC
• Beter Leven keurmerk (2 en 3 sterren)
• Demeter
• EKO
• Europees keurmerk voor biologische landbouw
• Fairtrade/Max Havelaar
• Milieukeur
• MSC
• Rainforest Alliance
• RSPO Certified Sustainable Palm Oil
• UTZ

Indeling van keurmerken
Keurmerken zijn in te delen in:

• Duurzaamheidskeurmerken: met deze keurmerken kun je makkelijker kiezen op 3 gebieden. Namelijk op dierenwelzijn, eerlijke handel en natuur en milieu. Voor specifiek dierenwelzijn is er De Boodschappenhulp Dierenwelzijn. Hiermee krijg je makkelijk inzicht in wat een keurmerk vertelt over het leven van een dier.
• Keurmerken op basis van herkomst en kwaliteit: door deze keurmerken weet je waar een product vandaan komt en hoe het gemaakt is. Zo kan een product een keurmerk krijgen wanneer er rekening gehouden is met traditionele productiewijzen of de streekcultuur. Halal en Koosjer zijn keurmerken waarbij rekening gehouden is met een bepaalde levensbeschouwing
• Gezondheidskeurmerken: deze keurmerken helpen je bij het maken van een gezondere keuze. Het Vinkje is hier het bekendste voorbeeld van. Maar ze kunnen bijvoorbeeld ook helpen bij het kiezen voor producten met een bepaalde samenstelling, bijvoorbeeld zonder gluten.  

Er zijn ook nog andere informatielogo’s: afbeeldingen die informatie geven over iets anders dan kwaliteitseisen van het product, bijvoorbeeld het glasbaklogo.  

Overzicht van keurmerken
Hieronder vind je een overzicht van de meest gebruikte keurmerken. 

Hoe gaat een keuring in zijn werk?
Producten met een keurmerk voldoen aan van te voren vastgelegde voorschriften. Deze voorschriften kunnen gaan over de kwaliteit van een product, over de samenstelling of over de manier waarop het gemaakt is. Een bedrijf geeft eerst aan dat ze graag een product van een keurmerk willen voorzien. Vervolgens voert een onafhankelijke partij de keuring uit. Als een product voldoet aan de gewenste voorschriften mag een bedrijf het keurmerk gebruiken. Controles vinden meestal jaarlijks en onaangekondigd plaats. Ook is het belangrijk dat het helder is wat er gebeurt als bedrijven niet volgens de eisen werken; wanneer krijgen ze boetes en wanneer verliezen ze het keurmerk? Om de betrouwbaarheid nog verder te vergroten staan diverse keurmerkorganisaties ook nog onder toezicht van Raad voor Accreditatie. Deze let er bijvoorbeeld op dat de controleurs goed opgeleid zijn en dat er voldoende controles plaatsvinden.

Keurmerken in eigen beheer
Supermarkten hebben vaak eigen logo’s. De eisen hiervan zijn hetzelfde als andere keurmerken. Zo gelden voor Fairglobe (Lidl) dezelfde eisen als voor Max Havelaar en voor Jumbo Bewust gelden de voorschriften van Milieukeur vlees.